ЕВГЕНИЙ ПАВЛОВСКИЙ. АЗ ТАБОБАТИ ТОҶИКОН ТО ТАЪСИСИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН

АЗ ТАБОБАТИ ТОҶИКОН ТО ТАЪСИСИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН

Табиби ҳозиқ Евгений Никанорович Павловский яке аз шахсиятҳои барои тоҷикон наздик ва хидматкарда мебошад, зеро солҳои бистуми асри ХХ Осиёи Марказӣ, бавижа водии Зарафшонро бемориҳои вабову вараҷа фаро гирифта буду Павловский пайи ҷустани сарчашмаи беморӣ ва табобати мардум мегашт. Дар ин раванд бо мардуми мо унс гирифт ва ин меҳру муҳаббатро то вопасин нафас пос дошт. Дар таъсиси Академияи илмҳои Тоҷикистон саҳм гирифт ва аз дӯстону табибони наздики устод Садриддин Айнӣ ба шумор мерафт.

ЧАРОҒИ РОБИТА

Евгений Павловский 5-уми марти соли 1884 дар вилояти Воронежи Русия, дар оилаи омӯзгор, чашм ба дунё кушодааст. Ӯ  соҳиби зеҳну хотираи қавӣ ва истеъдоди нодир буд. Соли 1903 гимназияро бо медали тилло хатм намуда, то соли 1908 дар Академияи ҳарбӣ-тиббии Петербург таҳсил кард.

Ҳамон сол дар ҳайати гурӯҳи пажӯҳишӣ аввалин бор ба сарзамини тоҷикон – Варорӯд омад. Он солҳо мардум аз бемориҳои гуногун, ки паҳнкунандаи онҳо ҳашароту ҳайвонот буданд, ранҷ мекашиданд. 

Павловский ҳанӯз солҳои донишҷӯӣ масъалаи омӯзиш ва роҳҳои рафъи таъсири ҳашароту ҳайвоноти хунмаку заҳрдор ва паҳнкунандагони бемориҳои сироятиро ҳадафи асосии кори хеш қарор дод. Дар роҳи ҳифзи саломатии инсонҳо умри худро бахшид. Баҳри амалӣ гаштани ҳадафҳояш, ба бисёр минтақаҳо, аз ҷумла кишвари мо, сафарҳои пажӯҳишӣ ташкил намуд.

САФАР БА ВОДИИ ЗАРАФШОН

Павловский соли 1928 аввалин экспедитсияи зидди ҳашароти ба инсон зарароварро ташкил  карда, барои мубориза бо онҳо ва мадад  ба аҳолӣ, ба Тоҷикистон омад. Сокинони ин минтақа аз бемориҳои гуногуни сироятӣ, бахусус аз вараҷа, азият доштанд.

Соли 1932  бо ташаббуси ӯ дар Душанбе бунгоҳи таҳқиқоту омӯзиш ва мубориза бо ҳайвоноту ҳашароти зараровар (стансияи паразитологӣ) таъсис ёфт, ки соли 1934 ба шуъба ва минбаъд ба пажӯҳишгоҳ табдил ёфт. Маҳз ба эҳтимом ва роҳбарии Павловский гурӯҳи мутахассисон бемории вараҷаро дар Тоҷикистон рафъ сохтанд ва аҳолӣ  аз сирояти он ҷон ба саломат бурд. Ин хидмати бузурги ӯ кофист, ки ному осорашро ба некӣ ёд кунем.

Мавсуф бо таълифи асарҳои «Животные паразиты и некоторые паразитарные болезни человека в Таджикистане», «Звери Таджикистана» (1935), «Рыбы Таджикистана» (1938), «Птицы Таджикистана» (1940), «Малярийные комары Таджикистана и меры борьбы с ними» (1943) на танҳо олами ҷонварону ҳашароти моро илман омӯхт, балки табиати рангини кишвари моро муаррифӣ ҳам кард. Рисолаи «Ҳайвоноти заҳрдор»-и ӯ машҳури ҷаҳон аст.

ТАЪСИСИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН

Соли 1940 стансияи паразитологӣ ба шуъбаи тоҷикистонии Академияи илмҳои Иттиҳоди Шуравӣ табдил ёфт. Ин ибтикор қадами муҳиме дар ташкили Академияи илмҳои Тоҷикистон дар соли 1951 гашт ва Павловский аз ҷумлаи нахустин академикҳои интихобгардидаи он буд. Қобили зикр аст, ки Евгений Павловский дар тантанаи бозшавии Академияи илмҳои Тоҷикистон иштирок намуда, ба ҳозирин аввалин президенти ин боргоҳи илмӣ Садриддин Айниро муаррифӣ мекунад.

Бино ба маълумоти таърихнигор Усмон Эшонзода, соли 1942 Пажӯҳишгоҳи зистшиносии Академияи илмҳои ИҶШС, ки сарвараш Павловский буд, ба ақибгоҳ – шаҳри Душанбе кӯчонда шуд ва хидмати ин олими бузург бармало эҳсос мешавад. Кормандони ин Пажӯҳишгоҳ дар омӯзиши олами ҳайвоноти Тоҷикистон ва рушди он хидмати назаррас кардаанд. 

Академик Евгений Павловский дорои  истеъдоди нодир, қобилияти баланди ташкилӣ, инсони хоксору меҳрубон ва ҳамеша сӯйи мақсадҳои воло равон буд. Агар мухтасар гӯем,  фаъолияти ӯ саропо моломоли ҳифзи саломативу хушбахтии инсонҳост.

Соли 1954 ба муносибати 70-солагии Павловский Пажӯҳишгоҳи зистшиносии Академияи илмҳои Тоҷикистон ва МТМУ № 8 ба номи ӯ гузошта шуданд. 

Моҳи майи соли 1965 дар шаҳри Ленинград дили ин марди бузург аз тапидан  бозмонд. Вале номи неку хизматҳояш дар хотири  мардуми мо абадист. Ин марди наҷибзода соли 1964 Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ гардид ва Арбоби шоистаи илми ҶШС Тоҷикистон низ ҳаст. Ӯ қариб ҳамаи ҷоизаву унвон ва медалу орденҳои замони хешро гирифта буд ва дар ватанаш низ ҳамчун табиб ва асосгузори зоологияву паразитология эътироф шудааст. Нимпайкараҳои ӯ дар шаҳрҳои Душанбе, Хабаровск ва дар паҳлуи хона-музеяш дар Борисоглебски Воронеж қомат афрохтаанд. Дар зери пайкараи дар шаҳри Душанбе будаи ӯ чунин навиштаанд: «Академику Е. Н. Павловскому от благодарного таджикского народа».

Имсол дар АМИТ 140-солагии академик Павловскийро ҷашн гирифтанд ва зери нимпайкараи ӯ гулчанбар гузоштанд. Чароғи ёду ёдгори чунин мардони фозил ва дӯстдорони мардум ва табиати тоҷик ҳамеша фурӯзон аст!

Бузургмеҳри БАҲОДУР, “Ҷумҳурият”