ИНТИХОБОТ. МО ВА ИРОДАИ МО

Интихобот яке аз муҳимтарин бахши низоми сиёсӣ дар ҷомеаи демократӣ ба шумор рафта, пеш аз ҳама, василаи ифодаи иродаи мардум ва ташаккули ҳокимияти қонунӣ мебошад. Давлатҳои демократӣ дар асоси принсипҳои адолат, шаффофият, ҷавобгарӣ, иштироки мардум дар низоми давлатдорӣ амал мекунанд ва интихобот дастгоҳе мебошад, ки татбиқи ин принсипҳоро таъмин месозад. Ин аст, ки раванди интихобот дар давлати демократӣ, асосан, дар заминаи принсипҳои демократия асос ёфтааст.

ЧАРО ИШТИРОКИ ФАЪОЛОНАИ ШАҲРВАНДОН ДАР ИНТИХОБОТ ЗАРУР АСТ?
Ҳуқуқи овоздиҳӣ яке аз ҳуқуқҳои бунёдии инсон аст. Иштироки шаҳрванд дар интихобот на танҳо ҳуқуқ, балки вазифаи ҷонии ӯ маҳсуб меёбад, зеро маҳз тавассути иштирок дар интихобот  ҳар шахс метавонад дар идоракунии ҷомеа ширкат варзад. Яъне, барои ташаккули ҳокимияти қонунӣ иштироки фаъолонаи шаҳрвандон дар интихобот муҳим аст ва ин яке аз масъулиятҳои шаҳрвандӣ низ ба ҳисоб меравад. Шаҳрвандон бо иштироки фаъолона дар интихобот ба намояндагони худ имкон медиҳанд, ки манфиатҳои онҳоро дар сатҳи давлатӣ ва маҳаллӣ ифода ва ҳимоя кунанд. Метавон гуфт, ки шаҳрвандон бо иштироки фаъол дар интихобот на танҳо аз ҳуқуқи худ истифода мебаранд, балки ба таъмини рушди демократӣ ва устувории давлат ҳиссаи арзанда мегузоранд. 
Дар ёд дорам, солҳои 2000-ум замоне ки донишҷӯи риштаи журналистика ва назарияи тарҷумаи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров будем, муаллими мо, профессор Раъно Бобоҷониён, айни ҳол вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (даъвати шашум), баъд аз баргузории маъракаи интихобот аз мо пурсида буданд, ки оё дар интихобот иштирок кардем ё на?  Баъд аз он ки чанд нафар аз иштирок накардани хеш гуфтанд, муаллима ин рафторро бемасъулиятӣ нисбат ба тақдири худ ва раванди давлатдорӣ унвон карда, таъкид намуданд, ки дар ҷомеаи демократӣ, иштироки фаъол дар интихобот ба тақвияти принсипҳои демократия, аз ҷумла адолат ва баробарии ҳуқуқҳо, мусоидат мекунад. Дар ҷамъияте, ки шаҳрвандон дар интихобот фаъолона ширкат меварзанд, эҳтиром ба ҳуқуқ ва озодиҳои инсон зиёдтар аст. 
Имрӯз бо гузашти вақт ва таҷрибаҳои андӯхтаи хеш дарк намудем, ки воқеан, шаҳрвандони фаъол дар интихобот мафҳуми масъулиятшиносӣ ва нақши шахсӣ дар ҳаёти ҷамъиятиро ба вуҷуд меоранд. Ташаккули чунин ҷаҳонбинии сиёсӣ бошад, барои рушди устувори давлат ва ҷомеа муҳим аст, зеро қарорҳои сиёсии қабулшуда ба таври демократӣ метавонанд оид ба масъалаҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ муассир бошанд. Шаҳрвандоне, ки дар интихобот иштирок мекунанду масъулиятшиносанд, тавассути вакилони худ имкони назорат ва интиқоди амалҳои ҳокимиятро доранд. Аз ин рӯ, онҳо метавонанд тавассути онҳо ба талаб кардани амалҳои мушаххас таъсир гузоранд.
Албатта, низоми интихоботӣ ва равандҳои марбут ба он бояд ба талаботи замони муосир мутобиқ шаванд ва ба шаҳрвандон шароити мусоид фароҳам оварда шавад, ки дар ин робита дар кишвари мо корҳои зиёде ба сомон расидааст. Ҳоло ҳамаи шаҳрвандон новобаста аз нажод, ҷинс, дин ё мансаб ҳуқуқи баробари овоздиҳӣ доранд.

ТОҶИКИСТОН ВА ИНТИХОБОТ ДАР ЗАМОНИ ИСТИҚЛОЛ
Дар тули соҳибистиқлолӣ, раванди интихобот дар Тоҷикистон зина ба зина ташаккул ёфта, марҳалаҳои муҳимро аз сар гузаронд. Солҳои аввали истиқлоли давлатӣ интихобот дар шароити душвори сиёсии кишвар, аз ҷумла ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ (1992-1997), баргузор шуда, бо вуҷуди мушкилоти мавҷуда, интихоботи аввалини президентӣ дар соли 1991 ва интихоботи парлумонӣ дар солҳои минбаъда қадами аввалин ба сӯи ташкили низоми демократӣ гашт. Пас аз имзои Созишномаи истиқрори сулҳ ва созгории миллӣ, интихобот ба сифати воситаи асосии муттаҳидсозии мардум ва ташаккули ҳокимияти қонунӣ истифода шуд. Ин марҳала барои таҳкими демократия дар кишвар заминаи муҳим гузошт. То имрӯз таҳкими низоми интихоботи кишвар такмил ёфта, қонунҳо ва санадҳои ҳуқуқӣ ба стандартҳои байналмилалӣ мутобиқ шуданд. 
Ташкили Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсӣ яке аз дастовардҳои Тоҷикистони муосир аст, ки дар ташкил ва баргузории интихобот ва раъйпурсӣ нақши муҳим дорад.

НАҚШИ ВАО ДАР ИНТИХОБОТ
Дар ҷомеаи демократӣ, васоити ахбори омма ҳамчун унсурҳои муҳим дар раванди интихобот шинохта шудааст. Интихобот на танҳо интихоби намояндагони мардум, балки мубоҳиса ва таблиғот дар бораи сиёсати давлат, манфиатҳои ҷамъият ва арзишҳои ҷомеа мебошад. Васоити ахбори омма дар ин раванд имконият фароҳам меоранд, ки иттилоотро ба ҷомеа дастрас сохта, баҳсҳо баргузор намоянд ва иштироки шаҳрвандонро фаъол созанд. Ҳамзамон, воситаҳои ахбори омма барои баланд бардоштани огоҳии шаҳрвандон аҳамияти калон дорад ва яке аз асоситарин воситаҳои расондани иттилооти мушаххасу шаффоф дар бораи номзадҳо, барномаҳои онҳо ва аҳдофи сиёсӣ мебошанд. Маҳз телевизион, радио, рӯзнома ва сомонаҳои интернетӣ ба ҷомеа кумак мекунанд, ки иттилооти дахлдор ва муфассалро дар бораи маъракаи интихобот дарёфт намоянд.
Тавассути нашрияҳо, гузоришҳо ва барномаҳои гуногун ба ташаккули фазои иттилоотии пешазинтихоботӣ замина гузошта мешавад. Мубоҳисаи сиёсӣ дар атрофи номзадҳо ва барномаҳои сиёсии онҳо тавассути васоити ахбори умум савияи маърифати сиёсии шаҳрвандонро баланд мебардорад ва ба густариши ҷомеаи шаҳрвандӣ мусоидат мекунад.
Пеш аз ҳама, васоити ахбори омма имконият медиҳанд, ки раванди интихобот таҳлил ва интиқод карда шавад, ки ин арзёбӣ ва таҳлили сатҳи шаффофият ва адолат дар интихобот аст. Бешак, барои таҳкими демократия, таъмини шаффофият, ҳуқуқи интихобот ва иштироки мардум зарур аст, ки дарки ин маъниро маҳз ВАО то ба аудитория бурда мерасонад.
Дар Тоҷикистон дар қатори васоити ахбори омма, ҷомеаи шаҳрвандӣ низ дар баробари Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар маъракаҳои интихоботӣ нақши калидӣ доранд, дар баланд бардоштани сатҳи маърифати шаҳрвандон, иштирок ва назорат дар интихобот саҳм мегузоранд. Ба ин васила, маъракаҳои интихоботӣ дар Тоҷикистон бо такмили раванди демократӣ таъмин мегарданд. Дар ин робита шинохти вазифаҳои ВАО ва ҷомеаи шаҳрвандӣ дар маъракаҳои интихоботӣ хеле муҳим аст. 

Сурайё ҲАКИМОВА, рӯзноманигор